ЛАБОРАТОРИ

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Элэгний хавдар, мөн төмсөг болон өндгөвчний зарим хавдрыг сэжиглэх үед
• Элэг, төмсөг, өндгөвчний хавдрын эмчилгээний явц, үр дүнг хянах, үнэлэх үед
• Хавдрын сэдрэлийг хянах үед
• Элэгний архаг үрэвсэл, хатууралтай өвчтний дагуулан хянах
• Жирэмсэн эхэд ургийн хромосомын эмгэг, гажигийг эрт үед нь оношлох зорилгоор өгнө.

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Бүдүүн, шулуун гэдэсний хавдрын эмчилгээг хянах, эмчилгээ болон мэс заслын дараах дахилт, сэдрэл, үсэрхийлэл үүссэн эсэхийг тодорхойлохын тулд шинжилгээг өгнө. Мэс заслын эмчилгээ төлөвлөх, хагалгааны эрсдэл тооцоолох урьдчилсан мэдээлэл авах зорилгоор CEA түвшин тодорхойлох нь чухал ач холбогдолтой.  II болон III шатны хавдар оншлогдсон өвчтөнүүдэд онош батлагдсанаас хойш хамгийн багадаа 3 жилийн турш 2-3 сар тутамд CEA түвшнийг хянах ёстой.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Бүдүүн шулуун гэдэсний хавдар
• Уушигны хавдар
• Хөхний хавдар
• Нойр булчирхайн хавдар
• Хавдар элэг, ясанд тархсан байх
• Түрүү булчирхай, өндгөвчний хавдар

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Түүнчлэн өндгөвчний хавдраас гадна эндометр, хөх, хоол боловсруулах замын болон бусад  хорт хавдрын үед өндөрсөж болно.  

Хэдийгээр харьцангуй өвөрмөц бус маркер боловч өнөөдрийн хувьд өндгөвчний хорт хавдарын явц болон эмчилгээг хянах чухал маркер хэвээр байсаар байна. 

Шинжилгээ хийлгэх заалт

• Шалтгаан тодорхойгүй хэвлийн хөндийд шингэн хурах
• Өндгөвчний хавдар
• Өндгөвчний уйланхай
• Өндгөвчний метаплази
• Эндометрозис
• Үтрээний миоматозус

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

СА19-9 шинжилгээний үр дүнг  нойр булчирхайн хавдрын эрт үеийн оношлогоонд ашиглах нь тохиромжтой бус. Элэгний хавдарын  үед  СА 19-9  түвшин өндөрсөх нь  50-75%- ийн мэдрэг чанартай байдаг. Муцин нь зөвхөн элгээр дамжин ялгардаг учраас маш бага холестазын улмаас зарим тохиолдолд ийлдсэн дэх  СА19-9 түвшин тодорхой хэмжээгээр ихэссэн байдаг.

Шинжилгээ хийлгэх заалт

• Нойр булчирхайн хавдар
• Элэгний хавдар
• Нойр булчирхайн уйланхай

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

CYFRA 21-1 нь уушигны жижиг бус эсийн хавдрын явцыг үнэлэх гол үзүүлэлт юм.

Мөн давсагны миоинвазив хавдрын явцыг үнэлэхэд ач холбогдолтой.

Үр дүнтэй эмчилгээний явцад CYFRA 21-1-ийн ийлдсийн түвшин огцом буурч хэвийн хэмжээнд хүрч болно.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Жижиг эсийн бус уушигны хавдар
• Пневмония
• Саркойдоз
• Сүрьеэ
• архаг бронхит
• Бронхиалная астма
• Эмфизем

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Иммуноглобулины хөнгөн гинжүүд болох каппа – ламбда уургийг шинжлэх нь олон хэлбэрт миелом, анхдагч миеломын оношлогоо, хяналтанд ач холбогдолтой.  Хэвийн үед хөнгөн гинжүүд цусанд маш бага хэмжээтэй байх ба бөөрний үйл ажиллагаа хэвийн үед каппа / ламдба харьцаа 0,26 -1,65 байдаг.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

Дараахи эмнэл зүйн шинжүүд илэрсэн үед каппа ламбда уургийн харьцааг тодорхойлж байх шаардлагатай.

• Ясаар өвдөх
• Цусанд уургийн хэмжээ ихсэх
• Цус багадалт
• Цусанд кальцийн хэмжээ өндөрсөх
• Бөөр өвдөх
• Арьсан дээр тууралт гарах
• Мэдрэлийн гэмтэл
• Судасны үрэвсэл

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Ялгаатай төрлийн хөнгөн гинжүүдийг хэмжсэнээр олон хэлбэрт миелом, лимфоцитийн неоплазм, Валденстрамийн макроглобулинеми, холбогч эдийн өвчнүүд тухайлбал ревматойд артрит, системийн чонон хөрвөс зэрэг өвчнийг оношлох боломжтой.

Хэвийн үед каппа ламбда уургийн харьцаа 2:1 байдаг. Дараахи эмнэл зүйн шинжүүд илэрсэн үед каппа ламбда уургийн харьцааг тодорхойлж байх шаардлагатай.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Ясаар өвдөх
• Цусанд уургийн хэмжээ ихсэх
• Цус багадалт
• Цусанд кальцийн хэмжээ өндөрсөх
• Бөөр өвдөх
• Арьсан дээр тууралт гарах
• Мэдрэлийн гэмтэл
• Судасны үрэвсэл

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Өндөр молекул жинтэй муцин уураг. Нойр булчирхай, бүдүүн гэдэс, хөх, өндгөвч, ходоод зэрэг нэлээд хэдэн төрлийн хавдрын эсийн гадаргууд байдаг. Ходоодны хорт хавдрын үед анхдагчаар цусанд өндөрсдөг боловч  уушигны хатгаа, нойр булчирхайн үрэвсэл, элэгний хатуурал, өндгөвчний уйланхай зэргийн үед мөн ийлдсэнд өндөрсдөг.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Ходоодны үрэвсэл
• Ходоодны шарх
• Ходоодны хавдар
• Өндгөвчний хавдар
• Бүдүүн гэдэсний хавдар

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Хөхний хавдрын оношлогоо хяналтанд өргөн хэрэглэдэг нь СА 15-3 үзүүлэлт ба  хөхний хавдарын II болон III шатандаа эмчлүүлж буй өвчтөний дахилтыг эрт үед илрүүлэх болон үсэрхийлсэн хөхний хавдарын эмчилгээг хянахад хэрэглэнэ.  

Шинжилгээ хийлгэх заалт

• Хөхний хавдрын оношлогоо
• Хөхний хавдрын эмчилгээний үр дүнг хянах
• Хөхний хавдрын дахилтыг илрүүлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Жирэмсэнг оношлох
• Хорион карцинома
• Трофобласт, үр хөврөлийн эсийн гаралтай хавдар
• Дауны хам шинжийн эрсдлийг илрүүлэх
• Үр хөндүүлсэн, ураг амьгүй болох

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Ходоодны салст бүрхүүлд шигдэн бэхлэгдсэн нян уреаза фермент ялгаруулна. Энэ нь ходоодны хүчлийг саармагжуулж хеликобактерийн амьдрах таатай орчныг бүрдүүлж өгдөг. Амьсгалын сорилоор ходоодонд үүсэх уреаза ферментийг хэмжих нь хеликобактерийн шинэ халдварыг илрүүлэх ач холбогдолтой.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Хеликобактерийн халдварыг илрүүлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

• Шинжилгээг өгөх өглөө үйлчлүүлэгч өлөн ирнэ. Тамхи татаагүй байх шаардлагатай.
• Шинжилгээ өгөхөөс өмнөх 14 хоногийн хугацаанд ходоодны хүчил бууруулах болон дарангуйлах эм, антибиотик хэрэглээгүй байх шаардлагатай.

Сорьцын тогтвортой байдал:

Сорьцыг зориулалтын уутанд үлээлгэж авах ба уутны битүүмж алдагдаагүй тохиолдолд  2-8 хэмд 24 цаг тогтвортой.

Токсоплазмоз нь энгийн биет токсоплазм гондии (T.gondii) шимэгчээс үүсдэг түгээмэл халдвар юм.

Халдвар нь ихэвчлэн муурны ялгадсаар бохирдсон хүнс эсвэл ундны ус болон дутуу болгосон мах идсэний улмаас дамжина. Анхдагч ба хурц халдвар нь эрүүл хүнд ихэвчлэн шинж тэмдэггүй эсвэл хөнгөн хэлбэрээр явагдах боловч нуугдмал халдвар нь хүнд насан туршид байсаар байдаг

Toxo IgM шинжилгээг хурц халдварыг илрүүлэх зорилгоор шинжлэнэ.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Токсоплазмын халдварыг илрүүлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Токсоплазмоз нь энгийн биет токсоплазм гондии (T.gondii) шимэгчээс үүсдэг түгээмэл халдвар юм.Гэхдээ далд байгаа токсоплазмийн халдвар нь голдуу дархлаа дарангуйлагдсан (жишээ нь: эрхтэн шилжүүлж суулгуулсан хүн, ДОХ-той өвчтөн) нөхцөлд дахин идэвхжин менингоэнцефалит үүсгэдэг байна.

Жирэмсэн үед анхдагч токсоплазмын халдвар нь эхээс урагт ихсээр дамжин халдварлан ноцтой эмгэгүүд үүсгэх эрсдэлтэй. Жирэмсэн үед хурц халдварыг эрт эмчлэх эмэн эмчилгээ хийх нь төрөлхийн эмгэгээс сэргийлэх бөгөөд эмнэл зүйн шинж тэмдэг илрэх хор нөлөөг бууруулна. Toxo IgG нь  өмнө нь авсан илтгэнэ.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Токсоплазмын халдварыг илрүүлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Rubella нь улаан бурханы вирүс бөгөөд бага насны хүүхэд нийтлэг өвчилдөг, өвчний явц хөнгөн эмнэл зүйд тууралт гардаг өвчин. Энэ нь амьсгал агаар дуслын замаар дамждаг. Төрсний дараа халдвар авах нь цөөн тохиолдолд  хүндрэл үүсгэдэг.

Гэсэн хэдий ч, жирэмсэн эмэгтэй халдвар авах нь ялангуяа жирэмсний эхний гурван сард Рубеллагийн халдвар авах нь ноцтой эмгэг үүсгэж болдог. Рубелла вирус нь ихэсийн хоригоор дамжиж ургийг үхэлд хүргэх, хүнд хэлбэрийн гажигууд үүсгэх, төрөлхийн Rubella хам шинж  үүсгэх эрсдэлтэй .

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Rubella халдварыг илрүүлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Rubella  нь улаан бурханы вирүс бөгөөд бага насны хүүхэд нийтлэг өвчилдөг, өвчний явц хөнгөн эмнэл зүйд тууралт гардаг өвчин. Энэ нь амьсгал агаар дуслын замаар дамждаг. Төрсний дараа халдвар авах нь цөөн тохиолдолд  хүндрэл үүсгэдэг.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Rubella халдварыг илрүүлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Халдвар нь шүлс, шээс, умай болон үтрээний шүүрэл, үрийн шингэн, хөхнүү сүү, цусаар дамжин халдварлана.

CMV-ын халдвар ихэвчилэн шинж тэмдэггүй буюу бүдэг байдаг. Гэсэн хэдий ч жирэмсэн үеийн халдварын үед өндөр эрсдэл бүхий ургийн гажиг болон оюуны хомсдол,  шарлалт, ТМТ-ы эмгэгийг үүсгэнэ.  Мөн дархлаа дарангуйлагдсан өвчтөн,  эрхтэн шилжүүлэн суулгасан өвчтөн, ДОХ бүхий өвчтөнүүдэд CMV нь өндөр эрсдэл бүхий хэд хэдэн өвчлөл үүсгэнэ.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Жирэмсэн болон жирэмслэхээр бэлдэж буй эмэгтэйчүүд
• Эрхтэн шилжүүлэн суулгуулах өвчтөн
• Дархлаа дарангуйлах эмчилгээ хийлгэдэг өвчтөнгүүд
• Төрөлхийн гаж хөгжилтэй нярай
• Шалтгаан тодорхойгүй шарлалт, цус багадалт

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Герпес вирүсийн бүлгийн цитомегаловирус нь хүн амын дунд нилээдгүй тархсан ба далд тээвэрлэгчид удаан хугацаагаар нуугдмал байдалд оршиж ховор тохиолдолд дахин идэвхижих, дахин халдварлах байдлаар эмгэг үүсгэнэ. Халдвар нь шүлс, шээс, умай болон үтрээний шүүрэл, үрийн шингэн, хөхний сүү, цусаар дамжин халдварлана.

CMV-ын халдвар ихэвчлэн шинж тэмдэггүй буюу бүдэг байдаг. Гэсэн хэдий ч жирэмсэн үеийн халдварын үед өндөр эрсдэл бүхий ургийн гажиг болон оюуны хомсдол,  шарлалт, ТМТ-ы эмгэгийг үүсгэнэ. . Мөн дархлаа дарангуйлагдсан өвчтөн,  эрхтэн шилжүүлэн суулгасан өвчтөн, ДОХ ын халдвартай өвчтөнүүдэд CMV нь өндөр эрсдэл бүхий хэд хэдэн өвчлөл үүсгэнэ.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Жирэмсэн болон жирэмслэхээр бэлдэж буй эмэгтэйчүүд
• Эрхтэн шилжүүлэн суулгуулах өвчтөн
• Дархлаа дарангуйлах эмчилгээ хийлгэдэг өвчтөнгүүд
• Төрөлхийн гаж хөгжилтэй нярай
• Шалтгаан тодорхойгүй шарлалт, цус багадалт

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

HSV-1 ба HSV-2 халдвар авсан тохиолдолд салст бүрхүүл ба арьсны гэмтэл, нүд, дотор эрхтэний болон төв мэдрэлийн системийн өвчлөл зэрэг өргөн хүрээтэй шинж тэмдэг илэрнэ. Дархлаа дарангуйлагдсан хүмүүст герпес вирусын халдвар хүнд хэлбэрээр явагддаг. Анхдагч HSV-1 нь ихэвчлэн хүүхэд насанд халдварлагдсан байдаг. Нярайн хомхой нь HSV-1 ба HSV-2 вирүсээс үүдэлтэй  бөгөөд голдуу төрөх үед халдварласан байдаг. Нярайн HSV вирусын халдвар нь халдвар авсан тухайн хэсэгт (арьс, нүд, ам)  төвлөрч үлдэх, төв мэдрэлийн системд халдварлах эсвэл бусад эрхтэнүүдэд тархсан байдаг.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Херпес вирүсийн халдварыг илрүүлэх
• Вирүсийн шалтгаант менингит сэжиглэх
• Жирэмсэн эхчүүд
• Херпес вирүсийн халдвартай эхээс төрсөн нярайд халдвар илрүүлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Herpes simplex вирүсийг илрүүлэх үзүүлэлт бөгөөд бэлгийн замаар дамжин халдварладаг. Эмнэл зүйд уруул болон бэлгийн уруул орчим жижиг цэврүү үүсэх, халуурах шинжүүд илэрнэ.

Ямар ч насны хүн халдвар авах эрсдэлтэй боловч дараахи эрсдлийн хүчин зүйл голлох шалтгаан болно. Үүнд:

• Олон бэлгийн хамтрагч байх
• Хэт бага насандаа бэлгийн харьцаанд орох
• Эмэгтэйчүүд
• Өөр бусад бэлгийн замаар дамжих халдвартай байх
• Дархлаа сул байх

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Херпес вирүсийн халдварыг илрүүлэх
• Вирүсийн шалтгаант менингит сэжиглэх
• Жирэмсэн эхчүүд
• Херпес вирүсийн халдвартай эхээс төрсөн нярайд халдвар илрүүлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Фолликул идэвхижүүлэгч  даавар (FSH), шар биеийг идэвхижүүлэгч даавар (LH)  нь гонадотропин  бүлэгт хамаарагддаг. FSH болон LH нь бэлгийн булчирхайнуудын (өндгөвч болон төмсөг) үйл ажиллагаа болон өсөлтийг дэмжих, зохицуулахад оролдцог.

FSH хэмжээ нь сарын тэмдгийн дунд үед хамгийн их ялгардаг боловч LH харьцуулахад арай бага хэмжээтэй байдаг. Эрэгтэйчүүдэд  FSH нь сперматогений хөгжлийг өдөөдөг.  Гипоталамус-өнчин тархи-өндгөвч  системийн үйл ажиллагааны хямралыг тодорхойлох зорилгоор FSH концентрацийг тодорхойлдог. Эрэгтэйчүүдэд гонадотропины түвшин буурах нь үргүйдэлийг (azoospermia) илтгэдэг.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

Дараах заалтын дагуу FSH дааврыг LH-тэй хамт тодорхойлно. Үүнд: 

• Төрөлхийн хромосомын гажиг
• Полицистик (олон уйланхайт) өндгөвч
• Сарын тэмдэг үзэгдэхгүй болох (шалтгаан)
• Цэвэршилтийн хам шинж.

ЛГ буюу шар биеийн гормон нь эмэгтэйд өндгөвчнөөс өндгөн эс чөлөөлөгдөн гаралтыг эрчимжүүлж, эрэгтэйд тестостероны үүсэлтийг тодорхойлно. 

Эрэгтэй, эмэгтэйд уг гормоныг бусад гормонтой хамтад нь тодорхойлсноор (FSH, testosterone, estradiol, progesterone):

• Нөхөн үржихүйн үйл ажиллагааг үнэлэх
• Өнчин тархины эмгэгүүдийг үнэлэх, оношлох
• Өндгөвч, төмсөгний үйл ажиллагааны алдагдлыг оношлох

ЛГ хэмжээ нь эмэгтэйд:

• Сарын тэмдгийн алдагдал
• Сарын тэмдэгийн мөчлөгийн үеэр хамгийн их хэмжээгээр ялгарах нь дараагийн 1-2 өдөрт овуляци буюу өндгөн эс хагаралт болохыг заадаг. Энэ үе нь тухайн эмэгтэйд үр тогтох хамгийн боломжит үе юм.

Эмэгтэйд 

LГ болон ФСГ хэмжээ нь өндгөвчний анхдагч болон хоёрдогч дутагдлыг ялган оношлоход ач холбогдолтой. 

ЛГ, ФСГ хамтдаа ихсэх нь өндгөвчний анхдагч дутагдлыг харуулна.Цэвэршилтийн үед өндгөвчний үйл ажиллагаа зогсоход ЛГ-н нэмжээ ихэсдэг.

ЛГ, ФСГ хамтдаа буурах нь хоёрдогчоор үүссэн өндгөвчний дутагдлыг болон гипопитутризмыг заана.

Эрэгтэйд

ЛГ ихсэх нь төмсөгний анхдагч дутагдлыг заана. Үүнд дараах эмгэгүүд орно:

Заалт:

• Биений юмны алдагдлыг үнэлэх  
• Гипогонадизмд сэжиглэж буй өвчтнийг үнэлэхэд  
• Овуляцыг урьдчилан тооцоолох
• Үргүйдлийн шалтгааныг олох
• Өнчин тархины эмгэгүүдийг оноглох

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Хэвийн хэмжээ өндөр гарах нь доорх эмгэгүүдтэй холбоотой байж болно .

• Хавдар үүсэх, пролактин чөлөөлөгдөх (prolactinomas)
• Мэдрэлийн гаралтай хоолны дуршилгүй болох эмгэг
• Гипоталамусын нь өвчин
• Гипотероидизм
• Бөөрний өвчин
• Элэгний өвчин
• Олон уйланхайт өндгөвчний хам шинж
• Өнчин тархины өвчин болон хавдар

Хэвийн хэмжээнээс бага байх нь  эмчилгээ шаардлагагүй боловч өнчин тархины эмгэгээс шалтгаалан багасдаг.

Өвчлөлийн шалтгаант стресс, цээжний гэмтэл, уналт таталт, уушгины хавдар , хар тамхины хэрэглээ зэргийн үед пролактины хэмжээ ихэснэ.

Заалт:

• Жирэмслэлт, хөхүүл үетэй холбоогүй байхад хөхний сүүний ялгарал ихэссэн тохиолдолд (галактореа) оношыг тогтоох
• Эрэгтэйн үргүйдэл болон шодой хөвчрөх чадваргүй байхыг оношлох
• Сарын тэмдгийн алдагдал, үргүйдэл
• Пролактин дааврын илүүдэл үүсгэдэг хавдар (пролактинома), түүний эмчилгээг хянах, дахилтыг оношлох
• Өнчин тархины өмнөд хэсгийн эмгэг, өнчин тархины эмгэг

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Прогестроны хэмжээ нь шинжилгээ хийлгэх болсон шалтгаанаас хамаарах бөгөөд шинжилгээний үед сарын тэмдэгийн мөчлөгийн болон жирэмсний үе байсан эсэхээс хамаарна. Өндгөн эс ялгарсан үед цусанд прогестрон ихсэх ба жирэмсний эхэн үед өндөр байж, сарын тэмдэг ирэхээс өмнөх хугацаанд багасна.  Жирэмсний эрт үед  прогестрон хэмжээ ихсэхгүй  байх нь умайн гадуурхи жирэмсэн, зулбалтыг үүсгэнэ

Прогестероны хэмжээ ихсэх нь доорх зүйлстэй холбоотой байж болно .

• Өндгөвчний уйланхай
• Өндгөвчний хорт хавдарын маш ховор хэлбэр
• Бөөрний дээд булчирхайн хорт хавдар
• Төрөлхийн бөөрний дээд булчирхайн гиперплази (CAH)

Прогестерон хэмжээ багасах  нь доорхтой холбоотой байж болох юм:

• Жирэмсний хожуу үеийн хордлого
• Өндгөвчний үйл ажиллагаа буурах
• Сарын тэмдэгний дутмагшил (amenorrhea)
• Эктопик жирэмслэлт
• Ураг амьгүй болох /зулбалт

Ихэр жирэмслэлтийн үед нэг ургийн жирэмслэлттэй харьцуулахад прогестрон даавар их байна. Мөн эстроген болон прогестрон дааврын эм ууж байгаа тохиолдолд өндөр гарна.  Эрэгтэй хүнд маш бага хэмжээний прогестрон даавар агуулагдана. Зарим тохиолдолд шүлсэнд прогестрон дааврыг шинжилж болно.

Заалт:

• Үргүйдлийн шалтгааныг тогтоох зорилгоор : Сарын тэмдгийн мөчлөгийн хугацаанд дааврын хэмжээ өөр өөр байх ба үргүйдлийн шалтгааныг тогтоох зорилгоор шинжилгээг хийнэ.
• Өндгөн эс ялгарах үйл явц , өндгөн эс ялгарсан зэргийг тогтоох
• Умайн гадуурх жирэмслэлт, жирэмсний эрт үед зулбах эрсдлийг шинжлэх
• Жирэмсний эрт үед жирэмслэлтийг дэмжих зорилгоор хийгдэж буй прогестерон эмчилгээний үр нөлөөг үнэлэх
• Ихэс болон ургийн эрүүл мэндийн байдлыг хянах
• Жирэмслэх зорилгоор прогестрон дааврын эм ууж байгаа хүнд эмийн эмчилгээний үр дүнг тооцох
• FSH, LH, hCG, бамбай булчирхайн даавар , бүлэгнэлтийн шинжилгээ , цусны ерөнхий шинжилгээ зэргээр жирэмсэн бус эмэгтэйн умайн цус алдалтын шалтгааныг тогтоох

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй. Биений юмны 3 дахь өдрөө өгвөл илүү ач холбогдолтой.

Тестостероны хэмжээ бага гарах нь дараах шалтгаантай байж болно. Тухайлбал:

• Гипоталамус, өнчин тархины эмгэг
• Тестостероны хэмжээг бууруулах нөлөөтэй удамшлын эмгэг эсвэл төмсөгний үйл ажиллагаа алдагдах, үргүйдэл
• Тестостероны дутагдалд хүргэх архины хэт их хэрэглээ, гэмтэл, халдварт өвчин
• Чихрийн шижин зэрэг архаг эмгэгүүд

 Харин эр бэлгийн дааврын хэмжээ өндөр гарах нь дараах шалтгаантай байж болно:

• Төмсөгний хавдар
• Бөөрний дээд булчирхайн хавдар
• Андрогены хэрэглээ
• Эрэгтэй хүүхдэд тодорхой шалтгаангүйгээр бэлгийн бойжилт хэт эрт эхэлсэн

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Өнчин тархины хавдар
• Бөөрний дээд булчирхайн хавдар
• Өндгөвчний хавдар
• Өндгөвчний олон уйланхайт хам шинж
• Үргүйдэл

Кортизол (hydrocortisone) нь бөөрний дээд булчирхайн холтослог давхаргаас ялгардаг хамгийн гол глюкокортикоид бүтээгдэхүүн юм. Кортизолыг дараахи зорилгоор шинжилдэг.

• Кортизолын ялгаралт идэвхижсэнээс үүсэх Кушингийн хам шинж (КХШ)
• Бөөрний дээд булчирхайн шүүрлийн дутагдлыг оношлох (аддисоны өвчин)
• Мөн эмчилгээний хяналт (жишээ нь кушингийн хам шинжийн үед даавар дарангуйлах эмчилгээ мөн аддисоны өвчний үед даавар орлуулах эмчилгээ)

Оношлогооны зорилгоор дараах шинжилгээг хэрэглэнэ. Үүнд: Нийт болон чөлөөт кортизолыг ийлдэс, шөнө дундын шүлсэнд үзнэ.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

Кортизолын шинжилгээг Кушингийн хамшинжийн дараах шинж тэмдэг илрэх үед өгнө. Тухайлбал:

• Цусны өндөр даралт
• Цусан дахь сахар / глюкоз ихсэх
• Таргалалт
• Эмзэг, мэдрэг арьс
• Хэвлий орчимоор нил ягаан туяарах
• Булчин сулрах
• Остеопорозиз

Эмэгтэйчүүдийн хувьд, сарын тэмдэг нь тогтворгүй болох, нүүрэн дээр нь үс ихээр ургах тохиолдолд, харин хүүхдийн хувьд өсөлт саатах үед кортизолын шинжилгээ өгөхийг зөвлөнө.

Мөн Аддисоны өвчин болон адреналын дутагдал, кортизолын түвшин буурах үед ажиглагдах дараах шинж тэмдэг илрэх бол кортизолын шинжилгээг өгнө.

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээг өглөө 07 -08 цагийн үед тайван байж өгөх шаардлагатай.

АКТГ нь бөөрний дээд булчирхайн гликокортикойд (ялангуяа кортизол) дааврын ялгарлыг эрчимжүүлнэ. АКТГ-н концентраци нь хоногийн хэлбэлзэлтэй тул түвшин нь өглөөд өндөр, орой бага байдаг. Ийм учраас үр дүнг тайлбарлахдаа сийвэнгийн сорьц авсан хугацааг мэдэж байх нь чухал. . Глюкокортикоидын илүүдлийн шалтгааныг оношлохын тулд кортизолын хэмжилтээс гадна АКТГ сэдээх сорилыг хамт хэрэглэнэ.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Кушингийн өвчин
• Кушингийн хамшинж
• Аддисоны өвчин
• Гипофизын алдагдлын улмаас кортизолын ялгарал буурах
• Өнчин тархины хавдар
• Бөөрний дээд булчирхайн хавдар

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээний өмнө өвөрмөц бэлтгэл шаардахгүй.

Хүний жирэмслэлттэй холбоотой сийвэнгийн А уураг (PAPP-A) нь цайрын пептидаза-н “metzincin” бүлэгт хамаардаг 200kDa молекул жинтэй том гликопротейн юм. Ийлдсэн дэх PAPP-A-н концентраци нь ургийн анэуплоидын найдвартай маркер гэдэг нь бүрэн тогтоогдсон. Хэд хэдэн судалгаанаас харахад, чөлөөт βhCG болон хүзүүний арын тунгалаг зайг хэмжих (NT) сонографик шинжилгээний хамтаар жирэмслэлттэй холбоотой сийвэнгийн уураг А (PAPP-A) нь жирэмсний эхний 3 сард (11-14 долоо хоног) Дауны хам шинжийн эрсдэлтэй ураг тээх өндөр эрсдэлтэй эмэгтэйг тодорхойлох хамгийн сайн ийлдсийн маркер болох нь батлагдсан. Дауны хам шинжтэй ураг тээж буй  эхийн ийлдсийн PAPP-A -ийн дундаж хэмжээ нь хэвийн жирэмслэлтийн дундажтай харьцуулахад бага байна. Эхийн насыг үндэслэн Дауны хам шинжит жирэмслэлтийг тусгай алгорифм ашиглан тухайлбал: магадлалын харьцаан дээр тулгуурлан тооцоолох боломжтой.

Шинжилгээ хийлгэх заалт

Эрсдэл бүхий жирэмсэн эхчүүд

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл

Жирэмсний 9 -13 дах долоо хоногт өгөх шаардлагатай.

Гепатит В вирус (HBV) нь вируст гепатитыг үүсгэх хэд хэдэн вирүсүүдийн нэг юм. Дэлхий даяар хоёр тэрбум гаруй хүн HBV халдвартай бөгөөд үүнээс 350 сая гаруй хүн архаг халдвар бүхий тээгчид юм.

Архаг халдвар тээгчид нь удаан хугацааны халдварын улмаас үүсэх архаг гепатит, цирроз, элэгний эсийн карцинома зэрэгт өртөх өндөр эрсдэлтэй. Серологийн маркеруудыг архаг болон хурц HBV халдварыг урьдчилан оношлох индикаторууд болгон өргөнөөр ашиглаж байна. Хамгийн түгээмэл хэрэглэгдэх HBV гадаргуугийн антиген (HBsAg)-аар HBV халдварыг илрүүлж байна. HBV-ын ДНХ-г ийлдсэнд илрүүлэх нь хурц, архаг HBV халдварын явц, тавиланг тодорхойлох боломжийг олгодог. HbsAg-ийн зайлуулагдах/ клиренс эсвэл HBV-ын серологийн маркеруудын дутагдлын үед ч энэхүү аргачлалаар HBV-ын ДНХ-г илрүүлэх боломжтой. HBV халдвартай өвчтний вирүсийн эсрэг эмчилгээний үр нөлөөтэй байдлыг серологийн маркерууд эсвэл элэгний ферментийн идэвхийг хэмжих замаар үнэлэх боломжтой. Гэсэн хэдий ч шууд буюу үнэн бодит үнэлгээний гол хэмжүүр бол ийлдэс, сийвэн дэхь вирүсийн үржлийг хэмжин HBV-ын ДНХ-г тоон хэмжээгээр харуулах юм. Түүнчлэн HBV-ын ДНХ-ийн хэмжилтийн тоон утга бүхий шинжилгээ нь бусад серологийн маркеруудтай холбогдох холбоо хамааралыг харуулах үнэлгээний хэрэгсэл болох юм.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Серологийн шинжилгээгээр HBsAg анх удаагаа эерэг илэрсэн хүн,
• В вирүсийн эсрэг эмийн эмчилгээ хийлгэж байгаа хүнд эмчилгээний үр нөлөөг үнэлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл :

Шинжилгээ өгөхийн өмнө тусгай бэлтгэл шаардахгүй. Өөх тос багатай хөнгөн өглөөний цай ууж болно.

Гепатит С вирүс нь элэгний архаг үрэвсэл үүсгэх гол шалтгаан болдог бөгөөд гепатитын 90-95% тохиолдолд илэрдэг.

Гепатит С вирүс цус болон цусан бүтээгдэхүүнээр дамжин халдварладаг. Гепатит С вирүсийн цусны илрүүлэг шинжилгээ нь цус сэлбэлтээр халдварлах эрсдлийг мэдэгдэхүйц бууруулдаг. ГСВ-ийн халдвар авахад давамгайлах эрсдэлт хүчин зүйл нь судсаар мансууруулах бодис хэрэглэх бөгөөд бусад халдварлах замуудаас хамгийн их тохиолддог нь тогтоогдоод байна. Дэлхийн ГСВ халдвар тархалтын мэдээнээс үзвэл серологийн шинжилгээгээр хэмжсэн гепатит С вирүсийн халдварын хүрээ Канад улсад 0.6%, Японд 1.5%  тус тус байна. Вирусын тархалтын хэмжээ халдвартай өвчтөнд харилцан адилгүй байдаг бөгөөд элэгний ферментийн шинжилгээ болон сийвэнд элэгний вирүсийн РНХ илрүүлэх замаар шинжлэхэд 10-60% хүртэлх зөрүүтэй байсан.

Халдвартай цуснаас гепатит С вирүсийн өсгөвөрлөх шинжилгээ хийх боломжгүй харин цусан дахь анти-С-вирүсийн эсрэг бие илрүүлэх нь дархлаа-серологийн шинжилгээнд өвөрмөц эсрэг биеийн урвалыг хөгжүүлэхэд чухал хувь нэмэр оруулсан юм. Анти-С-вирусын эсрэгбие илрэх нь халдвартай гэдгийг илтгэх боловч одоо байгаа халдварын хэмжээг илэрхийлэх үзүүлэлт болж чадахгүй. Аланин аминотрансфераза ферментийн түвшин (ALT) хэмжих нь халдвар илтгэх өөр нэгэн чухал  үзүүлэлт боловч цусан дахь вирүсийн хэмжээг тодорхойлдоггүй.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Серологийн шинжилгээгээр HCV анх удаагаа эерэг илэрсэн хүн,
• C вирүсийн эсрэг эмийн эмчилгээ хийлгэж байгаа хүнд эмчилгээний үр нөлөөг үнэлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл :

Шинжилгээ өгөхийн өмнө тусгай бэлтгэл шаардахгүй. Өөх тос багатай хөнгөн өглөөний цай ууж болно.

Элэг гэмтээгч Дельта вирүс бол РНХ агуулсан Дельта антиген болон В вирүсийн гадаргуугийн антигенд агуулагддаг согогтой  вирүс гэж үздэг.

Дельта вирүс нь бие даан ганцаараа үржих чадваргүй бөгөөд элэг гэмтээгч В вирүст байж халдварлагдсан элэгний эсүүдэд В вирүсийн дэмжлэгтэйгээр үрждэг.

Элэг гэмтээгч Дельта вирүсийн халдвар нь хурц В вирүсийн халдвартай хамт илэрч хурц давхар халдварыг үүсгэх эсвэл архаг В вирүсийн халдвартай хамт супер халдварыг үүсгэдэг. В, Д вирүсийн давхар халдвар /coinfecton/ нь өөрөө аяндаа эдгэрч болох ч зарим тохиолдолд пульминант хэлбэрээр хурц илүү хүндээр тохиолдож болно. Харин супер халдварын үед идэвхитэй хэлбэрийн архаг В вирүсийн халдварын үеийн эмнэлзүйн шинжүүд илэрч,  архаг В, Д вирүсийн халдварт шилжих улмаар элэгний хатуурал элэгний дутагдалд хурдан хугацаанд орох талтай.

Шинжилгээ хийлгэх заалт:

• Элэг гэмтээгч Д виүсийн супер халдвар
• хурц болон архаг давхар халдварыг илрүүлэх

Шинжилгээний өмнөх бэлтгэл:

Шинжилгээ өгөхийн өмнө тусгай бэлтгэл шаардахгүй.

Бактериологийн шинжилгээ

Бактериологийн шинжилгээ гэдэг нь цус, шээс, арьсан дээрх яр, шарх ба түүнээс ялгарах шингэн ялгадас, хагалгааны шарх, гуурс, залгиурын арчдас ( хоолойн арчдас), нугасны ус гэх мэт биологийн шингэнд ямар эмгэг төрөгч ( өвчин үүсгэж байгаа нян) байна гэдгийг илрүүлэн түүнд тохирох антибиотикийг тодорхойлдог шинжилгээ юм.

Шинжилгээг өгөх үед дараах нийтлэг зүйлийг анхаарах хэрэгтэй :

Шинжилгээ өгөхөөс өмнө ямар нэгэн антибиотик хэрэглээгүй байх хэрэгтэй. Учир нь антибиотикийн эхний тунг ууснаар тухайн эмгэг төрөгчийн өсөлтөнд нөлөөлж эхэлдэг тул шинжилгээ хуурамч сөрөг гарах магадлалтай. Энэ нь тухайн эмгэг төрөгч биед байгаа хэрнээ байхгүй мэт хариу гарна гэсэн үг. Хэрэв ийм хариу гарвал эмчилгээнд антибиотик авахгүй байх ба энэ нь өвчинг улам хүндрүүлэх талтай юм.

Шээсний бактериологи шинжилгээг өгөхөд:

Тухайн лабораториос тусгай ариун сав авна.

Гадна бэлэг эрхтэнийг бүлээн усаар угаан, өглөө өлөн үеийн хамгийн эхний шээсний дунд хэсгээс 100-200 мл таслан авна.

Бага насны хүүхдийг ариун савандаа тосон шээлгэж авна. Аяга болон хөтөвчинд шээсэн шээсийг ариун сав руу юүлэх нь тэрхүү савандахь бусад бичил биетнээр бохирдох болно. Ингэснээр шинжилгээний хариу хуурамч эерэг хариу гарах магадлалтай.

Савны гадна талд өөрийн нэр, нас, хүйсээ тодорхой бичин хаяглана.

Лабораторит тэр даруй авчирч өгнө. Гэхдээ шээсийг хэт дааруулж, удааж болохгүйг анхаарах хэрэгтэй.

Залгиурын арчдасын шинжилгээг өгөхөд:

Залгиурын ар ханаас ариун бамбараар арчин сорьц авдаг тул огиж бөөлжихөөс болгоомжлох хэрэгтэй.

Юм идэж, уугаагүй, шүдээ угаагаагүй байх хэрэгтэй.

Нярай хүүхдийг өлөн байлгах нь хэцүү байдаг тул хөхөө хөхөхийн өмнө болон хөхсөний дараа дор хаяж 2 цагийн дараа шинжилгээг өгнө.

Хүүхэд залгиураас шинжилгээ авахад айснаас болоод их хөдөлдөг тул амыг нь сайтар ангайлган хэл дарагч ашиглан авна.

Шинжилгээ авч дууссаны дараа юм идэж ууж болно.

Шимэгч хорхойн өндөг илрүүлэх шинжилгээг өгөхөд

Гэдсэн дэх шимэгч хорхойн өндгийг илрүүлэх шинжилгээ нь харьцангуй амархан хийгддэг бөгөөд бэлтгэсэн саванд өтгөнөө хийн лабораторид шинжлүүлнэ. Шимэгч хорхойн халдвар авсан байх шинж тэмдгүүд илэрсэн үед шинжилгээг өгнө. Мөн эргэн тойрны хүмүүсээс халдвар илэрсэн тохиолдолд шинжлүүлбэл зохистой.

Уг шинжилгээний хариуг үндэслэн, хэрэглэвэл зохих антибиотикийг сонгохын зэрэгцээ дараагийн шатны антибиотикийн сонголтыг хийх боломж олгодог эмчилгээний ач холбогдолтой байдаг. Шинжилгээний хариу 72 цагийн дараа гардаг тул шинжилгээг өгсөний дараа өргөн хүрээний антибиотикийг хэрэглэж болно.